Lawenda to zimozielona krzewinka należąca do rodziny jasnowatych, podobnie jak inne aromatyczne zioła, szałwia, macierzanka czy mięta. Rodzaj Lavandula liczy ponad 30 gatunków naturalnie występujących głównie w obrębie Basenu Morza Śródziemnego (Francja, Hiszpania, Włochy).
Rodzaj Lavandula dzieli się na 6 kategorii:
1. LAVANDULA (tak zwana lawenda angielska; basen Morza Śródziemnego) gatunki w tej grupie osiągają około 1m wysokości z kwitnieniem. Liście wąskolancetowate do równowąskich, o całych, podwiniętych brzegach. Pokryte są kutnerem, który w zależności od odmiany lawendy może mieć różne odcienie szarości. Kwiatostany przerywane bądź zwarte, o różnym kształcie, cylindrycznym, stożkowym lub wrzecionowatym. Wszystkie wyżej wymienione gatunki są mrozoodporne.
W skład tej grupy wchodzą:
- Lawenda angustifolia (synonimy: L. vera, L. officinalis, L. spica) – Lawenda wąskolistna najbardziej znany gatunek lawendy osiągający 60-80 cm z kwitnieniem. Kwitnie wcześniej niż lawenda pośrednia. Zapach jest słodszy niż u innych gatunków. Mrozoodporna.
- Lavandula angustifolia subsp. angustifolia
- Lavandula angustifolia subsp. pyrenaica
- Lavandula angustifolia subsp. angustifolia var. delphinensis
- Lavandula latifolia (synonim: L. spica) Lawenda szerokolistna – gatunek dorastający do wysokości 1m z kwitnieniem. Mniej mrozoodporna niż lawenda wąskolistna.
- Lavandula lanata Lawenda wełniasta – gatunek osiągający przynajmniej 80 cm z kwitnieniem. Posiada srebrzystoszare, pokryte białym kutnerem ulistnienie. Wrażliwa na mróz.
- Lavandula x intermedia Lawenda pośrednia – naturalna, nie tworząca nasion krzyżówka, pomiędzy lawendą wąskolistną i szerokolistną, powszechnie nazywana lawandyną. Gatunek dorasta do 40-50 cm wysokości, lecz z kwitnieniem jest wyższy od lawendy wąskolistnej i osiąga nawet 1m wysokości. Mrozoodporna.
2. STOECHAS (tak zwana lawenda francuska; basen Morza Śródziemnego) nazwa gatunkowa stoechas wywodzi się od greckiej nazwy STOECHADES, oznaczającej grupę wysp położonych na francuskim Lazurowym Wybrzeżu. Lawenda francuska dorasta do 1m wysokości z kwitnieniem. Kwiatostan jest zwarty, o różnym kształcie, zbudowany z kwiatów płodnych i niepłodnych, zakończony powiększonymi podsadkami o przeróżnych kolorach. Liście koloru zielonego lub zielonoszarego. Ta grupa lawendy różni się znacząco zapachem od gatunków spotykanych w grupie LAVANDULA. Wszystkie gatunki są wrażliwe na mróz. Wytrzymują temperaturę do około -7 stopni.
W skład tej grupy wchodzą:
- Lavandula stoechas subsp. stoechas
- Lavandula stoechas subsp. caesia
- Lavandula stoechas subsp. pedunculata
- Lavandula stoechas subsp. cariensis
- Lavandula stoechas subsp. lusitanica
- Lavandula stoechas subsp. luisieri
- Lavandula stoechas subsp. sampaiana
- Lavandula stoechas subsp. atlantica
- Lavandula stoechas subsp. maderensis
- Lavandula stoechas subsp. leucantha
- Lavandula viridis3. DENTATA (tak zwana lawenda hiszpańska; basen Morza Śródziemnego, Makaronezja i na południe w kierunku Arabii) przedstawione poniżej gatunki posiadają ząbkowane brzegi liści. W porównaniu do lawendy francuskiej, ten gatunek lawendy posiada mniejsze podsadki na końcu kwiatostanu. Wszystkie gatunki są wrażliwe na mróz.W skład tej grupy wchodzą:
- Lavandula dentata var. dentata
- Lavandula dentata var. candicans
- Lavandula dentata var. balearica
- Lavandula x allardii krzyżówka pomiędzy Lavandula latifolia i Lavandula dentata
- Lavandula x heterophylla – krzyżówka pomiędzy Lavandula dentata i Lavandula angustifolia
- 4. PTEROSTOECHAS (północna Afryka i Makaronezja) – gatunki w tej grupie posiadają pierzaste lub podwójnie pierzaste liście z całymi lub ząbkowatymi brzegami. Kwiatostan jest przerywany lub zbity, z reguły cylindryczny. Wszystkie gatunki są wrażliwe na mróz.W skład tej grupy skład wchodzą:
- Lavandula buchii
- Lavandula canariensis
- Lavandula minutolii
- Lavandula multifida
- Lavandula pinnata
- Lavandula pubescens
- Lavandula rotundifolia
- 5. CHAETOSTACHYS (Półwysep Indyjski) w skład której wchodzą:
- Lavandula bipinnata – rzadka w uprawie
- Lavandula gibsonii – rzadka w uprawie
- 6. SUBNUDA (Półwysep Arabski i sąsiadujący z nim obszar Afryki) w skład której wchodzi 8 gatunków, rzadko spotykanych w uprawie.
Lawenda angustifolia
Należy do najbardziej popularnej w Polsce odmiany tej rośliny. Jest zimozieloną krzewinką, która dorasta do ok. 50 cm. Jej struktura tworzy zwarte, regularne kępy. Poszczególne łodygi posiadają wąskie, liście w srebrzystym odcieniu. Kwitnie od czerwca do października a jej fioletowe kwiaty o bardzo aromatycznym zapachu wabią miodne owady, jednocześnie odstraszając komary i muchy. Dlatego roślina ta świetnie sprawdza się w miejscach gdzie często przebywają ludzie, np. na tarasach, altanach oraz w przydomowym ogrodzie. Lawenda lubi nasłonecznione miejsca z suchym dobrze zdrenowanym podłożem, najlepiej z dużą zawartością wapnia. Roślina ta charakteryzuje się znaczną odpornośćia na suszę, natomiast źle znosi nadmierną wilgotność gleby. Ma małe wymagania pokarmowe, lawendzie rosnącej w doniczkach wystarczą niewielkie dawki nawozów wolnodziałających o niewielkim stężeniu. Źle toleruje nawożenie świeżym obornikiem i dużymi dawkami nawozów mineralnych. Należy pamiętać o regularnym przycinaniu. Można robić to wczesną wiosną, zanim ruszy wegetacja lub jesienią, po przekwitnięciu. Zaniechanie przycinania skutkuje utratą zwartego pokroju.
Choroby i szkodniki
Lawenda jest niezwykle odporna na choroby i ataki szkodników. Często wykorzystuje się ją jako ochronę dla wrażliwych roślin sadząc ją w ich pobliżu. Pogorszenie wyglądu rośliny, bądź jej zamieranie najczęściej jest wynikiem nieodpowiedniej pielęgnacji, a nie chorób czy szkodników.
Zastosowanie
Zastosowanie lawendy wąskolistnej jest bardzo szerokie. Oprócz spełniania funkcji ozdobnej, jej kwiaty i liście umieszczane są w specjalnych saszetkach zapachowych. Roślina ta ma również szerokie zastosowanie w kuchni gdzie służy jako aromatyczna przyprawa. Co więcej olejek lawendowy wykorzystywany jest do aromaterapii. Dodany do kąpieli działa uspokajająco, pomaga się zrelaksować i zasnąć po ciężkim dniu. Niezwykle ciekawe podejście do tej rośliny mają Anglicy. Uważają, że tam gdzie w ogrodzie rośnie lawenda, małżonkowie nigdy się nie kłócą. Zachęcamy do sprawdzenia tej tezy.
Literatura:
McNaughton V., 2010: Lavender The Grower’s Guide. Timber Press, Inc., Portland, Oregon.
Łabanowski G., Orlikowski L., Skrzypczak Cz., Soika G., Wojdyła A.,2005: Ochrona bylin. Wydawnictwo Plantpress Sp. z o.o., Kraków.
Nowak J., 2006. Przebojowa lawenda. Cz. I, Hasło ogrodnicze, 4.
Nowak J., 2006. Przebojowa lawenda. Cz. II, Hasło ogrodnicze,5.
